Abadoni, engjëlli i skëterrës

Jemi në qytetin e skuadroneve të vdekjes, të torturave; po ashtu, jemi në qytetin e inteligjencies radikale, të majtëve radikalë, mes fretërve borgjezë dhe të rinjve të sinqertë e të dhënë pas politikës e filozofisë, mes të cilëve ndodhet autori i këtyre faqeve, i cili jeton me ata, duke vuajtur e duke u zhgënjyer me personazhet e romanit, si të ishin prej mishi e prej gjaku.

Ai thur një roman që ushqehet me të gjitha format që mund të marrë fjala: dialogë, faqe ditari, artikuj gazetash, përshkrime ëndrrash, rrëfime të kulluara etj, duke krijuar kësisoj një nga veprat më të rëndësishme të letërsisë bashkëkohore.

Rrëmihja e të gjorit Levi-Bryl zbuloi se deri në ç’pikë ishte i gabuar ai pretendim, përveçse i pabesueshëm dhe arrogant. Ndodhi ç’kishte për të ndodhur: i përjashtuar nga mendimi, miti u strehua tek arti, i cili, në këtë mënyrë, u kthye në një përdhosje të mitit, por njëherazi edhe në një rehabilitim.

Kjo vërteton dy gjëra: e para, që është i pamposhtshëm, që është një nevojë e thellë e njeriut. E dyta, që arti do të na shpëtojë nga përçarja totale, nga ajo ndarja e dhunshme e mendimit magjik me mendimin logjik.

Njeriu është një e tërë bashkë. Prandaj romani, i cili ka një këmbë në çdo anë, ndoshta është veprimtaria që e shpreh më mirë qenien totale. U përkul dhe vendosi disa guralecë në formën e R-së.

Para ca kohësh, një kritik gjerman më pyeti se pse ne latinoamerikanët kishim romancierë të mëdhenj, por jo filozofë të mëdhenj. Ngaqë jemi barbarë, iu përgjigja, sepse, për fat të mirë, kemi shpëtuar nga skizma e madhe racionaliste. Ashtu siç shpëtuan rusët, skandinavët, spanjollët, popujt periferikë. Nëse doni të gjeni Weltanschauung-un tonë, i thashë, kërkojeni te romanet tona, jo te mendimi ynë i kulluar.